Verbonden
Onze missie is het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap.
We hebben onze samenleving en publieke ruimte zo ingericht dat jonge en oudere mensen elkaar nauwelijks ontmoeten. En onbekend maakt onbemind: er zijn veel vooroordelen over en weer. Uit onderzoek blijkt dat negatieve stereotypen kunnen worden bijgesteld wanneer er sprake is van persoonlijk, langdurig en gelijkwaardig contact. Ouderen en jongeren lijken veel op elkaar: beiden hebben wensen, ambities, liefhebberijen en ergernissen, en delen verhalen, kennis en kunde. In 2017 hebben we diverse activiteiten ontplooid gericht op het verbeteren van de beeldvorming door het stimuleren en faciliteren van ontmoetingen tussen generaties: zowel in de zorg, in het onderwijs als in het leven van alledag.
Onderzoek intergenerationele verhoudingen
Verbonden
In het onderzoek naar intergenerationele verhoudingen is er in 2017 veel aandacht geweest voor de beeldvorming rondom ouderen. In de media en bij het brede publiek is er een groeiende aandacht voor dit onderwerp. Dit resulteerde onder meer in een artikel over hoe eerstejaars geneeskundestudenten naar ouderen kijken in het internationale wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE en in een discussiestuk over dit onderwerp in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
Verder hebben we in opdracht van Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo een literatuuronderzoek uitgevoerd naar de (inter)nationale beeldvorming over ouderen en de mogelijkheden om deze positief te beïnvloeden. Het onderzoek toont aan dat er internationaal – van China tot Nederland en van Spanje tot Brazilië – opvallend veel overeenkomsten zijn in de beelden die we met ouderen associëren; enerzijds afhankelijk en incompetent, anderzijds wijs en warm. Qua interventies lijkt langdurig, diepgaand, persoonlijk contact tussen jong en oud het meest effectief in het positief veranderen van beeldvorming rondom ouderen. De samenwerking met Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo wordt in 2018 voortgezet.
Representatie ouderen op televisie
De beeldvorming rond ouderen laat vaak een zwart-witbeeld zien. Ook op televisie: denk aan reclames waarin ouderen worden geportretteerd als fitte en koopkrachtige levensgenieters of juist als zwakke hulpbehoevende mensen. NRC Handelsblad besteedde op 21 juli aandacht aan dit fenomeen en sprak in dit kader onder meer met onderzoeker Jolanda Lindenberg. Zij verduidelijkte dat vooral oudere vrouwen er bekaaid vanaf komen: zij zijn minder vaak op tv dan oudere mannen en worden eenzijdiger neergezet. Een verklaring daarvoor is volgens Lindenberg de dubbele verouderings-standaard: ouderdom wordt bij vrouwen negatiever beoordeeld dan bij mannen. Vrouwen scoren alleen hoger als het om verzorgende eigenschappen gaat. ‘Het beeld van de oudere vrouw als verzorgende grootmoeder is hardnekkig’, aldus Lindenberg. Een positieve ontwikkeling is dat de ‘gewone’ oudere steeds meer een gezicht krijgt op televisie, mede dankzij Omroep MAX.
Levensles
Verbonden
Levensles is een initiatief van het Jo Visser fonds (voorheen Vereniging Het Zonnehuis) en Leyden Academy. Het daagt jong en oud uit om met een frisse blik te kijken naar de zorg voor oudere mensen en na te denken hoe deze kan worden verbeterd. Samen met regionale onderwijsinstellingen, gemeentes en andere partijen wordt gezocht naar de verbindende factor om kennis te vergroten en de beeldvorming over ouderen te verbeteren. De uitwisseling van goede ideeën, activiteiten en lesprogramma’s om dit te stimuleren vindt plaats via de website van Levensles. Hier lichten we er drie toe.
Inspiratie- en kennisdagen
De afgelopen jaren hebben regionale Levenslessen door het hele land ruim 1.500 scholieren en studenten op de been gebracht. Zij kwamen in contact met ouderen en zetten hun ervaringen om in originele ideeën. Op 15 februari vond in Leiden weer een inspiratie- en kennisdag plaats. Scholieren pitchten er hun plannen; van een slimme deurmat tegen babbeltrucs tot een Tinder-app die ouderen matcht met een adoptiekleinkind. Het idee van Lilian Djarkasi, kickbokslessen voor dementerende ouderen, is zelfs genomineerd voor een Appeltje van Oranje. Het Oranje Fonds zal deze begin 2018 uitreiken. De Levenslessen geven onderwijs- en zorginstellingen een beter beeld van de knelpunten in de praktijk(stages) en hoe de kennis en ervaring van studenten beter kan aansluiten op de vraag van zorgorganisaties en hun cliënten.
Op visite
Onder de noemer ‘Zomervisite’ en ‘Herfstvisite’ zijn studenten Zorg & Welzijn in 2017 uitgenodigd om via een zorgorganisatie bij ouderen op bezoek te gaan en samen iets te ondernemen. Dit kon van alles zijn: van het maken van een wandeling, muziek luisteren, een boodschap doen, of samen op het terras genieten van de zon. Studenten kwamen zo in aanraking met de belevingswereld van ouderen en raakten geïnspireerd door de ontmoetingen. Tientallen jongeren hebben via deze visites de woon- en leefomgeving van (kwetsbare) ouderen leren kennen. Volgens de deelnemers heeft het bijgedragen aan een genuanceerder beeld van ouderen en de ouderenzorg, en was het zowel persoonlijk als professioneel een verrijkende ervaring. In de woorden van studente Nadeshda (22 jaar): ‘Mijn bezoek was open, kwetsbaar, waardevol en leerzaam.’
Kameraad
Het project Kameraad koppelt een maatje aan mensen met dementie, een buddy die lichtheid en kleur in het leven kan brengen. Tegelijkertijd kan de mantelzorger even op adem komen. Binnen Levensles hebben we ons ingezet voor dit project omdat het zorgonderwijs en de ondersteuning van mensen met dementie verbindt. Mbo-studenten worden zo een maatje voor thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. Hierbij staan niet de ziekte en de beperkingen centraal, maar de persoon en zijn of haar mogelijkheden. Na een succesvolle Friese editie volgen nu ook mbo-studenten ROC TOP in Amsterdam het goede voorbeeld. Op de Dementie Verhalenbank zijn gedichten, filmpjes, presentaties en verslagen te vinden die studenten maakten van deze vaak bijzondere ontmoetingen.
Generaties (net)werken samen
Verbonden
Generaties kunnen veel voor elkaar betekenen, maar waarin zit precies de toegevoegde waarde voor jong en oud? En waaraan moet het contact voldoen om duurzaam van waarde te zijn en de wederzijdse beeldvorming gunstig te beïnvloeden? Leyden Academy, het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en het Jo Visser fonds (voorheen Vereniging Het Zonnehuis) verzamelden aansprekende intergenerationele projecten in de publicatie ‘Generaties (net)werken samen’, aangevuld met interviews met experts en aanbevelingen voor wie een dergelijk project overweegt te starten. De publicatie is een vervolg op de uitgave ‘Generaties huizen samen’ uit 2016, over vernieuwende woonvormen van jong en oud.
Generaties (net)werken samen is op 11 oktober gepresenteerd tijdens het congres Expeditie Begonia in Amersfoort. Geïnteresseerden wisselden in een rondetafelgesprek onder leiding van Marieke van der Waal ervaringen en tips uit. Uit de diverse intergenerationele initiatieven in heel Nederland blijkt dat jong en oud elkaar veel te bieden hebben en dat gelijkwaardig persoonlijk contact wederzijds begrip en waardering kan opleveren. Maar het gaat zeker niet vanzelf, en de nadruk ligt op wederkerigheid omdat nog te vaak wordt aangenomen dat jongeren alleen iets voor ouderen kunnen betekenen.
Advies aan het nieuwe kabinet
In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart stelde dagblad Trouw wekelijks een thema centraal op de opiniepagina’s, onder de noemer ‘De Derde Kamer’. Organisaties werden uitgenodigd om de nieuwe Tweede Kamer en het nieuw te vormen kabinet van advies te voorzien. Op zaterdag 18 februari stond de rubriek in het teken van het thema ‘jong en oud’ en de solidariteit tussen generaties. Marieke van der Waal en Jolanda Lindenberg leverden een bijdrage over het verbeteren van de beeldvorming over ouderen en oud worden. Zij deden een beroep op het nieuw te vormen kabinet om jong en oud bijeen te brengen en hun talenten en mogelijkheden te laten opbloeien. Maak die ontmoetingen makkelijker en meer vanzelfsprekend, door bijvoorbeeld nieuwe wijken in te richten op het bevorderen van contact tussen buurtbewoners, parken vriendelijk te maken voor jong én oud en ontmoetingsplekken te creëren zoals een kinderdagverblijf in een woonzorgcentrum of buurthuis. Van der Waal en Lindenberg pleitten er ook voor om belemmeringen weg te nemen voor oudere mensen die maatschappelijk actief willen blijven, betaald of onbetaald: ‘Dit schept kansen voor de samenleving als geheel, want veel wijsheid, kennis en ervaring blijven nu onbenut.’
